Ruhsata aykırı ya da ruhsat almadan yapılan yapılara ilişkin imar para cezası
İmar düzeninin sağlanması amacıyla, başta yasalar olmak üzere, imar planları ve düzenleyici işlem ve kararlar ile kurallar konulmuş ve bu kuralların ihlali de çeşitli idari yaptırımlara tabi kılınmıştır. Ruhsat veya yapı kullanma izni verilmemesi, yıkım, idari para cezası uygulanması gibi yaptırımlar, imar düzeninin korunması veya bozulan düzenin yeniden kurulmasını sağlar. İmar Kanunu nun 42. maddesi de, hukuka aykırı yapılar hakkında uygulanacak olan idari para cezalarını düzenlemektedir:
İmar Kanunu m.42: “Bu maddede belirtilen ve imar mevzuatına aykırılık teşkil eden fiil ve hallerin tespit edildiği tarihten itibaren on iş günü içinde ilgili idare encümenince sorumlular hakkında, üstlenilen her bir sorumluluk için ayrı ayrı olarak bu maddede belirtilen idari müeyyideler uygulanır.
Ruhsat alınmaksızın veya ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere ve imar mevzuatına aykırı olarak yapılan ya da 27. madde kapsamında ruhsat alınmadan yapılabilen yapılardan aynı maddede belirtilen koşullar sağlanmadan yapılanların sahibine, yapı müteahhidine ve aykırılığı altı iş günü içinde idareye bildirmeyen ilgili fenni mesullere, yapının mülkiyet durumuna, bulunduğu alanın özelliğine, durumuna, niteliğine ve sınıfına, yerleşmeye ve çevreye etkisine, can ve mal emniyetini tehdit edip etmediğine ve aykırılığın büyüklüğüne göre, bin Türk lirasından az olmamak üzere, aşağıdaki şekilde hesaplanan idari para cezaları uygulanır:
- a) Bakanlıkça belirlenen yapı sınıflarına ve gruplarına göre yapının inşaat alanı üzerinden hesaplanmak üzere, mevzuata aykırılığın her bir metrekaresi için;
1) I. sınıf A grubu yapılara üç(9,32), B grubu yapılara beş(15,54)Türk Lirası,
2) II. sınıf A grubu yapılara sekiz(24,88), B grubu yapılara on bir(34,20)Türk Lirası,
3) III. sınıf A grubu yapılara on sekiz(55,96), B grubu yapılara yirmi(62,18) Türk Lirası,
4) IV. sınıf A grubu yapılara yirmi üç(71,51), B grubu yapılara yirmi beş(77,72), C grubu yapılara otuz bir(96,38) Türk Lirası,
5) V. sınıf A grubu yapılara otuz sekiz(118,14), B grubu yapılara kırk altı(143,02), C grubu yapılara elli iki(161,67), D grubu yapılara altmış üç (195,87)Türk Lirası,
idari para cezası verilir. Bu miktarlar her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında bir Türk Lirasının küsuru da dikkate alınmak suretiyle artırılarak uygulanır.
- b) Mevzuata aykırılığı yapı inşaat alanı üzerinden hesaplanması mümkün olmayan, yapının cephelerini ve diğer yapı elemanlarını değiştiren veya yapı malzemesi için öngörülen gereklere aykırı bulunan uygulamalar için, Bakanlıkça yayımlanan ve aykırılığa konu imalatın tespiti tarihinde yürürlükte bulunan birim fiyat listesine göre ilgili idarece belirlenen bedelin % 20 si kadar idari para cezası verilir.
- c) (a) ve (b) bentlerine göre cezalandırmayı gerektiren aykırılığa konu yapı;
1) Hisseli parselde diğer maliklerin muvafakati alınmaksızın yapılmış ise cezanın % 30 u,
2) Kamuya veya başkasına ait bir parselde yapılmış ise cezanın % 40 ı,
3) Uygulama imar planında veya parselasyon planında "Kamu Tesisi Alanı veya Umumi Hizmet Alanı" olarak belirlenmiş bir alanda yapılmış ise cezanın % 60 ı,
4) Mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emniyetini tehdit ediyor ise cezanın % 100 ü,
5) Uygulama imar planı bulunan bir alanda yapılmış ise cezanın % 20 si,
6) Yapılaşmaya yasaklanmış bir alanda yapılmış ise cezanın % 80 i,
7) Özel kanunlar ile belirlenmiş özel imar rejimine tabi bir alanda yapılmış ise cezanın % 50 si,
8) Ruhsatsız ise cezanın % 180 i,
9) Ruhsatı hükümsüz hale gelmesine rağmen inşaatı sürdürülüyor ise cezanın % 50 si,
10) Yapı kullanma izin belgesi alınmış olmakla birlikte, ruhsat alınmaksızın yeni inşai faaliyete konu ise cezanın % 100 ü,
11) İnşai faaliyetleri tamamlanmış ve kullanılmıyor ise cezanın % 10 u,
12) İnşai faaliyetleri tamamlanmış ve kullanılıyor ise cezanın % 20 si,
13) Çevre ve görüntü kirliliğine sebebiyet veriyor ise cezanın % 20 si,
(a) ve (b) bentlerinde belirtilen şekilde tespit edilen para cezalarının miktarına göre ayrı ayrı hesap edilerek ilave olunur. Para cezalarına konu olan alanın hesaplanmasında, aykırılıktan etkilenen alan dikkate alınır.
ç) Bu fıkra uyarınca idari para cezası verilmesini gerektiren aykırılığa konu alan ile bu alanın bulunduğu arsa veya arazinin emlak vergisine esas asgari metrekare birim değerinin çarpımı ile bulunan bedel kadar idari para cezası yukarıdaki bentlere göre verilen para cezalarına ayrıca ilave edilir. Bu fıkraya göre verilen idari para cezasının ilgilisine tebliğinden itibaren bir ay içinde aykırılığın giderilmesi ve yapının mevzuata uygun hale getirilmesi halinde bu bent uyarınca ilave edilen para cezası tahsil edilmez.
18, 28, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 40 ve 41 inci maddelerde belirtilen mükellefiyetleri yerine getirmeyen veya bu maddelere aykırı davranan yapı veya parsel sahibine, harita, plan, etüt ve proje müelliflerine ve gözetmenlerine, fenni mesullere, yapı müteahhidine ve şantiye şefine, ilgisine göre ayrı ayrı olmak üzere iki bin Türk Lirası, bu fiillerin çevre ve sağlık şartlarına aykırı olması halinde dört bin Türk Lirası, can ve mal emniyetini tehdit etmesi halinde altı bin Türk Lirası idari para cezası verilir.
Yapıldığı tarih itibarıyla plana ve mevzuata uygun olmakla beraber, mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emniyetini tehdit ettiği veya edeceği ilgili idare veya mahkeme kararı ile tespit olunan yapılara, ilgili idarenin yazılı ikazına rağmen idarece tanınan süre içinde takviyede bulunmayan veya bu yapıları 39. madde uyarınca yıkmayan yapı sahibine on bin Türk Lirası idari para cezası verilir.
- maddeye göre belirlenmiş köy yerleşik alanı ve civarı sınırları içinde köyün nüfusuna kayıtlı olan ve köyde sürekli oturanlar tarafından, projeleri il özel idaresince fen, sanat ve sağlık şartlarına uygun olmasına rağmen valilik onayı alınmadan ve muhtarlığa bildirim yapılmadan konut ve zati maksatlı tarım ve hayvancılık yapısı inşa edilmesi halinde yapı sahibine (DEĞİŞİK İBARE RGT: 20.02.2020 RG NO: 31045 KANUN NO: 7221/11) bin Türk Lirası idari para cezası verilir. Bu yapılardaki diğer aykırılıklar ve ruhsata tabi tarım ve hayvancılık maksatlı yapılardaki aykırılıklar için verilecek olan idari para cezası, (DEĞİŞİK İBARE RGT: 20.02.2020 RG NO: 31045 KANUN NO: 7221/11) bin Türk Lirasından az olmamak üzere, ikinci fıkraya göre hesaplanan toplam (DEĞİŞİK İBARE RGT: 20.02.2020 RG NO: 31045 KANUN NO: 7221/11) ceza miktarı uygulanır.
Yukarıdaki fıkralarda belirtilen fiil ve hallerin, yapının inşa edilmesi süreci içinde tekrarı halinde, idari para cezaları bir kat artırılarak uygulanır.
Yukarıdaki fıkralar uyarınca tahsil olunan idari para cezaları, aynı fiil nedeniyle 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 184 üncü maddesine göre mahkûm olanlara faizsiz olarak iade edilir.
Yapının bu Kanuna, ilgili diğer mevzuata, plana, ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere uygun hale getirilmesi için idarenin yazılı izni dahilinde yapılan iş ve işlemler mühür bozma suçu teşkil etmez.
Müelliflerin, fenni mesul mimar ve mühendislerin, yapı müteahhitlerinin, şantiye şefi mimar ve mühendislerin, imar mevzuatına aykırı fiillerinden dolayı verilen cezaları ve haklarındaki kesinleşmiş mahkeme kararları, kendi kayıtlarına işlenmek ve ilgili mevzuata göre cezai işlem yapılmak üzere, üyesi bulundukları meslek odasına ve Bakanlığa ilgili idarece bildirilir. Bu kişiler, verilen ceza süresi içinde yeni bir iş üstlenemez.
Yapı müteahhidinin yetki belgesi;
- a) Yapım işinin ruhsata ve ruhsat eki etüt ve projelere aykırı olarak gerçekleştirilmesi ve 32 nci maddeye göre verilen süre içinde aykırılığın giderilmemesi halinde beş yıl,
- b) Yapım işinde ruhsat eki etüt ve projelere aykırı olarak gerçekleştirilen imalatın can ve mal güvenliğini tehdit etmesi halinde on yıl,
- c) Bakanlıkça olumsuz kayıt değerlendirmesi yapılan hallerde bir yıl,
süreyle Bakanlıkça iptal edilir. Yapı müteahhidinin, yapım işlerinden doğan vergi ve sigorta primi borçlarını ödememesi ve diğer sorumluluklarını yerine getirmemesi hallerinde yetki belgesi bir yıldan az olmamak üzere Bakanlıkça iptal edilir ve bunlara sorumluluklarını yerine getirinceye kadar yeni yetki belgesi düzenlenmez. Yetki belgesi iptal edilen yapı müteahhidi yeni yetki belgesi düzenleninceye kadar yeni iş üstlenemez, ancak mevcut işlerini tamamlar. Yetki belgeli yapı müteahhidi olmaksızın başlanılan yapının ruhsatı iptal edilir ve yapı mühürlenir.”
D.13.D. 2015/3722E. 2018/4717K. 19.06.2018T.
“3194 sayılı İmar Kanunu nun 42. maddesinde para cezasıyla ilgili düzenlemelere yer verilmiş, söz konusu maddenin 2. fıkrasının (a) bendinde yapı sınıfı ve grubu dikkate alınmak suretiyle maddede belirtilen miktar ile yapının alanının çarpılması sonucu temel ceza miktarının hesaplanacağı ve bu miktar üzerinden (c) bendinin alt bentlerinde belirtilen artırım sebepleri için gösterilen oranlar uyarınca bulunan miktarların eklenmesi sonrasında toplam ceza miktarının bulunacağı belirtilmiş olup, söz konusu (c) bendinin 8. alt bendinde; aykırılığa konu yapı ruhsatsız ise cezanın % 180 oranında arttırılacağı hükme bağlanmıştır.
3194 sayılı İmar Kanununun 42. maddesinin 2. fıkrasının (c) bendinin 8. alt bendi ile getirilen ceza artırımının, tamamen ruhsatsız olarak yapılmış yapılar için öngörüldüğü, ruhsatlı bir yapıda ruhsata aykırı ilave yapılmasının bu kapsamda değerlendirilmesinin maddenin sistematiğine uygun bir yorum olmayacağı sonucuna varılmaktadır.”
D.6.D. 2005/27E. 2006/6616K. 25.12.2006T.
“Para cezası uygulanırken, ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı olarak yapılan inşaatın tespit tarihinin esas alınarak ceza uygulamasına gidilmesi ve eylemin meydana geldiği tarihte belirlenen para cezası miktarının uygulanması gerekmektedir. Olayda tespit tarihi 08.11.2000 günü olmasına karşın işlem tarihinde geçerli olan para cezası miktarına göre ceza uygulanmasına gidildiği anlaşıldığından, dava konusu işlemde bu nedenle hukuka uyarlık bulunmamaktadır.”
Y.1.H.D. 2014/1533E. 2014/18721K. 01.12.2014T.
“3194 Sayılı İmar Yasası nda mevzuata aykırı olacak şekildeki yapı tadilatlarının ve ruhsatsız yapıların idari bakımdan müeyyideye tabi olduğu ve bunların nelerden ibaret bulunduğu aynı yasanın 32. ve 42. maddelerinde belirtilmiş olup, idari yaptırımlar konusunda da belediye sınırları ve mücavir alanları içinde belediyeler, bu sınırlar dışındaki yapılar içinde valilikler yetkili kılınmıştır. Bütün bu açıklamalara göre koruma kurulu kapsamında kaldığı saptanan yapı ve taşınmazlara yasaca himaye görmeyen inşai ve fiziki müdahalelerin defi bakımından yetkili merciinin Kültür ve Turizm Bakanlığı veya onun yetkilendireceği belediye ve valilik olacağı açıktır.”
D.6.D. 2019/4100E. 2019/2281K. 08.04.2019T.
“3194 sayılı İmar Kanununun 42. maddesinde para cezasıyla ilgili düzenlemelere yer verilmiş, söz konusu maddenin 2. fıkrasının (a) bendinde yapı sınıfı ve grubu dikkate alınmak suretiyle maddede belirtilen miktar ile yapının alanının çarpılması sonucu temel ceza miktarının hesaplanacağı ve bu miktar üzerinden (c) bendinin alt bentlerinde belirtilen artırım sebepleri için gösterilen oranlar uyarınca bulunan miktarların eklenmesi sonrasında toplam ceza miktarının bulunacağı belirtilmiş olup, (c) bendinin 13. alt bendinde; çevre ve görüntü kirliliğine sebebiyet veriyor ise %20 oranında artırılarak hesaplanacağı hüküm altına alınmıştır.
Yukarıda yer verilen hükmün değerlendirilmesinden, temel para cezasına anılan artırımın uygulanabilmesi için, yapının çevre ve görüntü kirliliğine sebebiyet verdiğine ilişkin somut tespitlerin tutanakta ya da işlemde açıkça ortaya konulmasıgerekmektedir. Davalı idarece, işleme konu yapının çevre ve görüntü kirliliğine sebebiyet verdiğini açık ve kesin olarak ortaya koyan herhangi bir tespitte bulunulmaksızın, artırım uygulanmasında hukuka uyarlık görülmemiştir.”
D.6.D. 2019/7029E. 2019/9400K. 15.10.2019T.
“Tekirdağ İli, Süleymanpaşa İlçesi, Hürriyet Mahallesi, 3093 ada, 1 parsel sayılı taşınmazda ruhsata aykırı yapı yapıldığından bahisle 3194 Sayılı İmar Kanunu nun 42. maddesi uyarınca 358.745,82-TL idari para cezası verilmesine ilişkin Süleymanpaşa Belediye Encümeninin 26/05/2015 günlü, 587 Sayılı kararı ile söz konusu cezanın tahsili amacıyla Süleymanpaşa Belediye Başkanlığı Mali Hizmetler Müdürlüğünce düzenlenen 02/06/2015 günlü, 2015/52 Sayılı birinci ihbarnamenin iptali istenilmiştir. Uyuşmazlık konusu inşaatın ruhsat ve eklerine aykırı yapılmasından davacı yapı denetim kuruluşunun 3194 Sayılı Kanun un 42. maddesi kapsamında para cezasıyla cezalandırılamayacağı sonucuna varılmıştır. Bu itibarla, davacı yapı denetim şirketine 3194 Sayılı İmar Kanunu nun 42. maddesi uyarınca imar para cezası verilmesine ve cezanın tahsili amacıyla tesis edilen dava konusu işlemlerde hukuka uyarlık bulunmadığından, davanın reddi yolundaki temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.”
D.14.D. 2015/3708E. 2018/5667K. 25.09.2018T.
“Köy yerleşik alanı sınırları içerisindeki yapılar hakkında davalı idare tarafından, 3194 sayılı İmar Kanununun 42. maddesinin 2. fıkrası uyarınca hesaplanan para cezasının, aynı maddenin 5. fıkrası uyarınca 1/5 inin hesaplanarak verilmesi gerektiğinden; dava konusu yapı için verilen idari para cezasında herhangi bir indirim uygulanmamak suretiyle tesis edilen işlemde hukuka uyarlık bulunmamakta ve para cezasının tamamının iptal edilmesi gerekmekte olup, bu husus dikkate alındığında, idare Mahkemesi kararında sonucu itibarıyla isabetsizlik görülmemiştir.”