Primli Pay Senedi
1) PRİMLİ PAY SENEDİ NEDİR ?
Anonim şirketlerde kuruluş veya sermaye artırımı esnasında, pay senedinin üzerinde yazılı değerden yaniitibari değerdendaha yüksek değerle çıkarılması halinde, bu itibari değer ile satış bedeli arasındaki fark: AGİO veya EMİSYON PRİMİ olarak adlandırılır ve bu paya da primli pay denir.
Örneğin ilgili şirketin esas sözleşmesinde şirketin her bir payının 1 (bir) TL değerinde olduğu öngörülmüşse, dolayısıyla payların itibari değeri 1 (bir) TL ise, ilgili payların 1 TL’nin üzerindeki bir değerle, örneğin 3 TL olarak devredilmesi halinde, payın nominal değeri ile itibari değeri arasındaki fark olan 2 TL emisyon primi niteliğinde olur. İşte bu pay bedelinin itibari değeri aşan kısmına ise prim ya da agio denir.Eski Ticaret Kanununda primli pay, Agio (emisyon primi ) , 286 ıncı maddede düzenlenmiştir. 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanununda da primli paylar adı altında 347 inci maddede hemen hemen aynı ifadelerin biraz değiştirilmesiyle bir düzenleme yapılmıştır.
Türk Ticaret Kanunu Madde 347- İtibari değerinden aşağı bedelle pay çıkarılamaz. Payların itibarideğerinden yüksek bir bedelle çıkarılabilmeleri içinesas sözleşmede hüküm veya genel kurul kararı bulunmalıdır.
Primli paylar kuruluştan ziyade daha çok sermaye artırımı sırasında çıkarılmaktadır.
Emisyon primleri ile amaçlanan öncelikle şirketlere ihtiyaç duydukları mali kaynakların sağlanmasıdır. Özellikle sermaye artırımının mümkün olmadığı hallerde şirketlerin gerek duydukları mali kaynakları elde etmeleri için en uygun yollardan biri emisyon primleridir. Emisyon primli pay çıkarıldığı zaman, artırılan veya konulan sermaye miktarı şirket sermayesinin bir parçası haline gelir ancak emisyon primi şirket sermayesine değil şirket malvarlığına katılacaktır.
2) PRİMLİ HİSSE DENEDİ HANGİ AMAÇLARLA ÇIKARILIR ?
a . Şirketler çalıştıklarında kar elde ederler ve bu karlardan yedek akçe ayrılır. Bu yedek akçeler şirketin değerini artıran unsurlardandır. Yasal olarak ayrılma zorunluluğu bulunmaktadır.
b .Yine, her ne kadar son yıllarda enflasyon kontrol altına alınmış olsa da, şirketin taşınmaz varlıkları değer kazanmaktadır.
c . Yine şirketin gayrimaddi değerlerinin yani şirketin itibarı, piyasadaki iyi tanınması da şirket paylarının değerini artıran unsurlardandır.
Şirket, sermaye artırımına kalkıştığı zaman, şirketi yönetenler, şirkette birikmiş yedek akçeler ile maddi ve gayrimaddi değerlerin belirli bir oranda paraya dönüştürülmesi amacını güdebilirler ve aynı zamanda da eski pay sahipleri ile yeni pay sahipleri arasında eşitlik sağlamak gerekeceği açıktır . İşte bu gayelerle primli pay çıkarılma gereği Agio veya emisyon primi doğar.
3) PRİMLİ HİSSE SENEDİ NASIL ÇIKARILIR ?
Şirket, primli pay senedi çıkarmaya karar vermek isterse önce esas sözleşmede hüküm var mı ona bakılacaktır. Esas sözleşmede hüküm yoksa genel kurul kararı alınmalıdır, aksi takdirde, primli pay çıkarılamaz.
TTK m. 480/2 uyarınca, esas sözleşmede bu yönde hüküm bulunması şartıyla yönetim kurulu, sermaye artırımlarında primli pay çıkarmaya yetkilidir. Yönetim kurulunun bu yetkisini kullanması durumunda, TTK m. 460/2’ye göre prime dair kayıtları ve bunun uygulanması hakkında kuralları esas sözleşmede öngörüldüğü şekilde ilan etmeli ve internet sitesinde yayınlamalı, payların primli olarak ihraç edildiği hakkında bilgi vermelidir. Ayrıca TTK m. 461/2 uyarınca yeni çıkarılan payların primli olarak çıkarılmasının sebepleri ile primin nasıl hesaplandığı hususlarını, ticaret sicilinde sermaye artırım kararıyla beraber tescil ve ilan edilecek bir rapor ile açıklayacaktır. Ayrıca, primli sermaye artırımlarında dikkat edilecek önemli bir husus ise her ne kadar sermaye taahhüdünün 3/4’ünün sermayenin tescilini takip eden 24 ay içinde ödenmesi imkanı kanunen öngörülmüş olsa da, emisyon priminin sermaye artırımının ticaret siciline tescili ile birlikte tamamen ödenmesinin gereğidir (TTK m.344).
Sermaye Piyasası Kanunu’na (“SerPK”) tabi şirketler açısından SerPK’da bazı özel hükümler öngörülmüştür. Buna göre, öncelikle, ihraç edilen payların bedellerinin, yani payın itibari değer ile primin toplamının, nakden ve tamamen ödenmesi zorunluluğu getirilmiştir (SerPK m. 12/1). Ayrıca kural olarak şirketin primli pay çıkarma zorunluluğu bulunmamasına rağmen bu hususa istisna olarak SerPK’ya tabi şirketler için, payların piyasa fiyatı veya defter değerinin itibari değerinin üzerinde olması hâlinde, Sermaye Piyasası Kurulu ihraç olunacak payların primli fiyattan satılmasını ve yeni pay alma haklarının primli fiyattan kullanılmasını isteyebilir (TTK. m. 12/2 ). Yönetim kurulunun; imtiyazlı veya nominal değerinin üzerinde veya altında pay çıkarılması yönünde karar alabilmesi için esas sözleşme ile yetkili kılınması şarttır . (TTK m.18/5)
4) PRİMLİ HİSSE SENEDİNİ NASIL KULLANILIR ?
Agio (emisyon primi) esas sermayenin bir parçası değildir, ancak esas sermaye borcunun ödenmesi gibi ödenir. Primödemesi, şirketin malvarlığını artırır fakat esas sermaye olarak kaydedilmeyecektir. Elde edilen Agio veya emisyon priminin nasıl kullanılacağı 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 519 uncu maddesinin ikinci fıkrasında hüküm altına alınmıştır. Buna göre;
Elde edilen Agio (emisyon primi), önce
a. Çıkarılma giderleri
b. Yok edilme yani itfa karşılıkları
c. Hayır amaçlı ödemeler için sarfedilmelidir.
d. Bunlardan sonra kalan olursa genel kanuni yedek akçelere eklenmelidir.
e. Ortaklık kazancı sayılmadığından kar payı olarak pay sahiplerine dağıtılamaz.
Primin hukuki niteliği tartışmalıdır. Hakim görüşe göre katılma payı kapsamında olup itibari değerle birlikte payların maliyet değerini oluşturur. Bu nedenle şirket açısından kar niteliğinde değildir. Diğer bir görüşe göreyse şirket açısından kar payı teşkil eder; ancak TTK ihraç priminin kar olarak dağıtılmasını yasaklamıştır. Primli paylar çıkarılmışsa, aksi esas sözleşmede öngörülmedikçe, kar payının hesabındaprimin dikkate alınmayacağı doktrinde görüş birliğiyle kabul edilmektedir.
Emisyon primlerinin kullanIlması TTK 519/3 maddesine göre eğer, genelkanuni yedek akçe sermayenin yarısını aşmadığı takdirde zararların kapatılmasına, işlerin iyi gitmediği zamanlarda işletmeyi devam ettirmeye, işsizliğin önüne geçmeye ve sonuçlarını hafifletmeye elverişli önlemler için kullanılabilir.
Basit bir örnek vermek gerekirse; 50.000,00 TL sermayeli iki ortaklı bir anonim şirkete yatırım yapmak isteyen bir yatırımcı var. Yatırımcı şirketin %20’i karşılığında 500.000,00 TL ödemeye razı. Bu yatırımda girişimin ortakları şirkete para koymayacaksa emisyon primli sermaye artırımı yapılması gerekmektedir. Bu durumda şirket sadece yatırımcının katılacağı 12.500,00 TL tutarlı bir sermaye artırımı yaptığı durumda toplam sermaye miktarı 62.500,00 TL olacaktır. Kurucu ortakların hisse oranları %40’a düşecek, fakat ikisinin de sahip olduğu nominal hisse bedeli 25.000,00 TL olarak kalacaktır. 500.000,00 TL yatırımdan kalan 487.500,00 TL ise şirkete emisyon primi olarak ödenecek ve bu para şirket bilançosunda sermaye yedeği olarak gözükecektir. Böylece bu bedel şirketin yeni yatırımlarında kullanılabilecektir.
5 ) VERGİ HUKUKU AÇISINDAN PRİMLİ HİSSE SENEDİ
Her ne kadar ticaret hukuku anlamında primin şirket için kazanç olmadığı yönünde görüşler ağırlıklı ise de, vergi hukuku uygulamasında primin şirket açısından kar teşkil ettiği ve vergiye tabi olacağı görüşü hakimdir. Fakat buna karşılık, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun, vergiye tabi kurum gelirleri açısından istisnaları düzenleyen KVK m. 5’in birinci fıkrasının (ç) bendi ‘anonim şirketlerin kuruluşlarında veya sermayelerini artırdıkları sırada çıkardıkları payların bedelinin itibarî değeri aşankısmı’ yani primi kurumlar vergisinden istisna olarak öngörmüştür . Ayrıca 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu’nda da bankalar ve bazı finans kuruluşları açısından bir istisna düzenlenmiştir. Buna göre Gider Vergiler Kanunu m. 29/b.u uyarınca ‘bankalar, sigorta şirketleri, emeklilik şirketleri ve ipotek finansmanı kuruluşlarının kuruluşlarında veya sermayelerini artırdıkları sırada çıkardıkları hisse senetlerinin itibarî değerlerinin üzerinde elden çıkarılması sonucu kendi lehlerine kalan paralar’ yani prim bedeli, banka ve sigorta muameleleri vergisinden müstesnadır.