Özel Belgede Sahtecilik Suçu (TCK M. 207)
- Maddi Olarak Özel Belge
Belge vasfını taşıyan ve resmi belgeler dışında kalan yazılı evrak, özel belge olarak kabul edilir. Yazılı bir evrakın, hukuki sonuç doğurmaya elverişli bir biçimde kamu görevlisi olmayan belirli bir kimse tarafından düzenlenmesi durumunda özel belgenin varlığı söz konusu olur. Örnek verirsek; bir bankanın hesap bilgileri hakkındaki yazısı, kredi sözleşmesi, teminat mektubu, adi senet, fatura, mal beyanı, vergi beyanı, gümrük beyanı, sigorta giriş bildirimi, mektup, özel bir vaka hakkında ilgililerince düzenlenen tutanak, kira sözleşmesi, tahliye taahhüdü,dilekçe, ihbar yazısı, vb. belgeler özel belge sayılmaktadır.
- Özel Belgede Sahtecilik ve Şikayet Süresi
Özel belgede sahtecilik suçu şikayete bağlı suçlardan değildir, bu nedenle herhangi bir şikayet süresi yoktur. Ancak, özel evrakta sahtecilik suçunun dava zamanaşımı süresi 8 yıl olduğundan, suçun 8 yıliçinde savcılığa bildirilmesi halinde savcılık soruşturma başlatır.
- Özel Belgede Sahtecilik Suçunun Seçimlik Hareketleri
Özel belgede sahtecilik suçunun resmi belgede sahtecilik suçundan en önemli farklarından biri, özel evrakta sahtecilik suçunda belgenin mutlaka kullanılması zorunluluğudur. Resmi evrakta sahtecilik suçunda, evrakın üretilmesi, düzenlenmesi veya değiştirilmesi suçun oluşması için yeterliyken, özel belgede sahtecilik suçunda evrakın ayrıca mutlaka kullanılması da gerekir. Özel evrakta sahtecilik suçu üç şekilde işlenebilir.
1- Özel Belgenin Sahte Olarak “Düzenlemesi” ve Kullanılması Suçu (TCK 207/1)
Suçun oluşması için fail tarafından sahte özel bir belge düzenlenmeli ve aynı belge kullanılmalıdır. Yani, sahte olarak düzenlenen bir belge kullanılmazsa özel belgede sahtecilik suçu vücut bulmaz.
Sahte kira sözleşmesi veya gider pusulaları düzenleyip vergi dairesine vermek, başkasının adını yazarak özel evrak imzalayarak üçüncü kişiye verme gibi filleri özel evrakta sahtecilik suçuna örnek olarak gösterilebilir. Özellikle belirtelim ki suçun oluşması için sahte özel bir belgenin düzenlenmesi yeterli olamayıp, aynı zamanda belgenin kullanılması gerekir. Belgenin kullanılması suçun zorunlu unsurlarından biridir.
2- Özel Belgenin Değiştirilmesi ve Kullanılması Suçu (TCK 207/1)
Kanun maddesindeki bu seçimlik hareket ile suçun işlenebilmesi için öncelikle ortada gerçek bir özel belge bulunmalıdır. Gerçek özel belge ekleme, çıkarma veya kazıma yoluyla değiştirilerek kullanılmalıdır. Belgeye yapılan eklemeler veya çıkarmalar belgenin hukuki delil değerini değiştirmelidir. Yapılan değişiklikle özel belgeden hasıl olacak hukuki sonucun farklılaştırılması gerekir. Özel evrakta yer alan yazının değiştirilmesi veya yeni yazı eklenmesi, imza ve tarihin silinmesi veya değiştirilmesi, özel belgenin değiştirilmesi ve kullanılması suçunu meydana getirir.
3- Sahte Olduğu Bilinen Özel Belgenin Kullanılması (TCK 207/2)
Kanun maddesindeki bu seçimlik hareketi icra eden fail, özel belgeyi sahte olarak düzenleyen veya değiştiren kişi değildir. Suçun faili, daha önce başkası tarafından sahte olarak düzenlenmiş veya değiştirilmiş bir özel belgeyi sadece kullanan kişidir.
Özel belgenin sahte olarak düzenlendiğinin veya değiştirildiğinin fail tarafından bilinmesi ve fiilin istenerek işlenmesi gerekir.
- Hangi Belgeler Özel Evrakta Sahtecilik Suçunun Konusu Olabilir?
Bono, çek, poliçe gibi kambiyo senetleri, vasiyetname, tahvil vs. gibi belgeler özel belge niteliğinde olmasına rağmen kanunun özel hükmü gereği (TCK md. 210) resmi belge olarak kabul edilmektedir. Ancak unsurları eksik olduğu için kambiyo senedi vasfını yitiren çek, poliçe veya bonolar, resmi evrakta sahtecilik suçunun değil, özel evrakta sahtecilik suçunun konusu olabilir.
Bir avukat tarafından düzenlenerek müvekkiline verilen evrakların, avukatın onayı olmadan müvekkili tarafından değiştirilmesi de özel belgede sahtecilik suçunu oluşturur.
Açığa atılan imza, yani boş kağıda atılan imza tek başına belgeyi “özel belge” yapmaz. Çünkü, henüz içeriği olmayan bir evrak “özel belge” niteliği kazanmaz. Kanun koyucu boş kağıda atılan imzanın kötüye kullanılması halinde “açığa imzanın kötüye kullanılması suçu” (TCK md. 209) ile cezalandırılmasını öngörmüştür.
Bir belgenin aslı yoksa, resmi belgenin fotokopisi olduğu ileri sürülerek onaylanmışsa, resmi evrakta sahtecilik suçu değil, özel evrakta sahtecilik suçu oluşur (Yargıtay 6. Ceza Dairesi 2014/14972 Karar).
Sahte düzenlenen kira sözleşmesinin notere onaylatılması, noter işleminde sahtecilik olmadığından özel belgede sahtecilik olarak kabul edilir ( Yargıtay 11. Ceza Dairesi – 2007/4387 Karar).
- Özel Evrakta (Belgede) Sahtecilik Suçunun Şartları, Unsurları
Her özel belge, özel belgede sahtecilik suçunun konusunu oluşturmaz, belgenin bazı özelliklere sahip olması gerekir. Bu özellikler şunlardır:
1- Özel Belgede Sahtecilik Suçu Yazılı Evrak üzerinde İşlenebilir
Özel evrakta sahtecilik suçunun maddi konusu olan özel belge mutlaka yazılı olmalıdır. Özel belgede anlam bütünlüğü meydana getiren form, şekil veya sözcüklerden oluşan bir dil kullanılmalıdır. Kullanılan dilin Türkçe veya başka herhangi bir dil olmasının önemi yoktur. Özel evrakta bulunan yazıların okunabilir olması yeterlidir. Okunamayan ve kapsamı anlaşılamayan bir belgenin hukuki neticeler meydana getirmesi mümkün değildir.
2- Özel Evrakta Sahtecilik Suçu Hukuki Değere Sahip Belge Üzerinde İşlenebilir
Özel evrakta sahtecilik, ancak hukuki anlamda değeri olan özel belgeler üzerinde işlenebilir. Hukuki değeri bulunmayan yazıların belge değeri de yoktur. Yazılı bir evrakın bir düşünceyi içermesi veya maddi bir olayı anlatması tek başına o evraka “özel belge” niteliği vermez. Özel belgede sahtecilik suçunun maddi konusu olan belgenin, bir hakkın doğumuna veya ortadan kalkmasına neden olacak ölçüde ispat yeteneğine sahip olması gerekir.
3- Özel Belgeyi “Düzenleyen” Belgeden Anlaşılmalıdır
Özel belgede sahtecilik suçunun konusu olan yazılı evrakın “özel belge” olarak kabulü için üçüncü şart belgeyi düzenleyen şahsın metinden anlaşılabilmesidir. Düzenleyiciden kastedilen şey, özel belgeyi bizzat yazan kişi değil, belgenin adına düzenlendiği kişidir. Örneğin, “A” kişi adına düzenlenen bir taahhüt belgesini fiilen “B” kişisi yazmış olabilir, “B” yazmış olmasına rağmen imzayı atan “A” olduğu için özel belgenin düzenleyicisi “A” olarak kabul edilir.
Düzenleyici, isim-soyisim veya sadece imzadan tespit edilebilir. Önemli olan düzenleyicinin kim olduğunun özel belgeden anlaşılmasıdır.
- Özel Evrakta Sahtecilik Suçu ve Zarar İhtimali Bulunması
Özel evrakta sahtecilik suçu, kamu güvenini karşı işlenen suçlardandır. Evrakta sahtecilik suçu, çoğu zaman başka suçlar işlemek için bir araç suç olarak kullanılır. Bu nedenle, kamu güveninin yanı sıra gerek bireylerin gerekse kurumların menfaatleri de ihlal edilmektedir. Özel belgedesahtecilik suçunun meydana gelmesi için belgenin “ zarar ihtimali” mevcut olmalıdır.
- Özel Belgede Sahtecilik Suçu ve Belgenin Aldatma Yeteneği
Tüm sahtecilik suçlarında, suçun unsuru olarak suçun konusu olan evrakın aldatma yeteneğine sahip olması aranır. Zarar ihtimalinin olup olmadığının tespiti ancak evrakın çok sayıda kişiyi aldatma yeteneğine sahip olup olmadığıyla ölçülür. Özel belgede aldatıcılık yeteneğinin olup olmadığı, suç mağdurunun kişisel özelliklerine göre değil, özel belgenin objektif özelliklerine göre tespit edilir.
Özel belgede yapılan sahteciliğin ilk bakışta herkes tarafından anlaşılması mümkünse, bu durumda özel evrakta sahtecilik suçu oluşmaz.
Belgenin aldatma yeteneğinin olup olmadığının mutlaka araştırılması gerekir. Uygulamadan belgenin aldatma yeteneğine sahip olup olmadığının tespiti amacıyla mahkemeler tarafından bilirkişi incelemesi yapılmaktadır.
- Özel Belgeyi Bozmak, Yok Etmek veya Gizlemek Suçu (TCK 208)
Özel belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek suçu da kamu güvenine karşı suçlardan olup TCK 208. Maddede ayrıca düzenlenmiştir. Bu suçun gerçekleşmesi için belgenin fiziksel özelliklerinde değişiklik yaratılması veya belgeye erişimin engellenmesi amacıyla gizlenmesi gerekir. Örneğin, bir kira sözleşmesini yırtmak, el yazası ile yazılmış bir vasiyetnameyi yakmak belgeyi hukuken kullanılmaz hale getireceği için bu suçun oluşmasına neden olur.
Özel belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek suçunun cezası 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır.
- Özel Evrakta (Belgede) Sahtecilik Suçu Cezası
Özel evrakta (belgede) sahtecilik suçunun cezası, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır. Kanun maddesinde belirlenen ceza tüm seçimlik hareketler için aynıdır.
Bir hukuki ilişkiye dayanan alacağın ispatı veya gerçek bir durumun belgelenmesi amacıyla özel belgede sahtecilik suçunun işlenmesi halinde faile verilecek cezada, cezanın yarısı oranında indirim yapılır (TCK md. 211).
Özel belgenin başka bir suçun işlenmesi sırasında kullanılması halinde, fail, hem özel evrakta sahtecilik suçundan hem de işlenen diğer suçtan ayrı ayrı cezalandırılır (TCK md. 212).
- Hukuki İlişkiye Dayanan Alacağın İspatı veya Gerçek Bir Durumun Belgelenmesi Amacıyla Sahtecilik (TCK md.211)
Bir hukuki ilişkiye dayanan alacağın ispatı veya gerçek bir durumun belgelenmesi amacıyla özel belgede sahtecilik suçunun işlenmesi halinde, verilecek ceza, 1/2 oranında indirilir (TCK md. 211).
5237 sayılı TCK’nın 211. maddesindeki hafifletici nedenin uygulanabilmesi için failin gerçek olan bir olayın kanıtlanmasını sağlamak amacıyla hareket etmiş olması gereklidir. Kanıtlanmak istenen olayın doğruluğu veya gerçekliği şart olmayıp, failin iyi niyetle bu olayın doğruluğuna inanması yeterlidir.